“Nu worden mensen zich bewust van het belang van ons culturele landschap”

Cultuuronderwijs en -participatie zijn essentieel voor onze emotionele en creatieve ontwikkeling. Door naar kunst te kijken, kunst te maken en cultureel erfgoed te beleven, leer je jezelf en de wereld om je heen beter kennen. Voor het 25-jarig bestaan van Kunstgebouw vroegen we zes prominente Nederlanders wat de waarde is van cultuur in hun leven. Dit keer spraken we met Meindert Stolk: gedeputeerde Zuid-Holland. (Ten tijde van het interview was Stolk fractievoorzitter van het CDA in de Provinciale Staten van Zuid-Holland en woordvoerder cultuur en erfgoed). Naast zijn werk in de politiek is Meindert zelfstandig communicatieadviseur.

“Het afgelopen halfjaar hebben we veel gepraat over de gevolgen van de pandemie voor de cultuursector. Daarbij was de discussie vooral: hoe zorgen we ervoor dat instellingen niet omvallen binnen de beperkte mogelijkheden die we hebben. Daaruit kwam de regeling waarbij 3 miljoen is uitgetrokken om de sector steunen. We vroegen de 52 gemeentes in Zuid-Holland: kijk hoe het staat met de culturele organisaties binnen jullie regio, dan financieren wij als Provinciale Staten bij waar nodig. Grote instellingen zullen niet snel verdwijnen, die kunnen het met extra fondsen uit de schatkist nog wel even uitzingen. Het geld gaat daarom vooral naar kleinere musea, muziekscholen, theatergezelschappen of popzalen.

De kaalslag van een paar jaar geleden is door de huidige crisis nu extra pijnlijk zichtbaar. Organisaties die werden geacht hun eigen broek op te houden en minder afhankelijk te zijn van subsidies, krijgen nu de hardste klappen. Daarom moeten we alles uit de kast halen om ze overeind te houden. We hebben als provincie helaas niet de mogelijkheden om de hele sector overeind te houden. Vooral voor ZZP’ers en makers is de situatie nijpend. Ik vind het zorgelijk dat het allemaal zo lang duurt.”

Klassieke muziek

“Cultuur is erg belangrijk voor me, al van jongs af aan. Ik groeide op in de Alblasserwaard, maar in buurt was er weinig tot niets te beleven als het gaat om theaters of bioscopen. Wel was er altijd muziek. Mijn vader was een groot liefhebber van koor- en kerkmuziek. Pas op zijn 31^ste ging hij naar het conservatorium in Rotterdam en ontwikkelde hij zich als musicus. Hij had toen al een gezin met vier kinderen, zegde zijn baan op en werd musicus en docent muziekonderwijs.

Ook was mijn vader oprichter van de muziekschool in Ridderkerk. Later maakte hij alle kerkmuziekprogramma’s van de NCRV waar hij werkte met grote orkesten en koren. Bij ons thuis werd daarom altijd klassieke muziek gedraaid. Als jonge jongen slurpte ik alles op, vooral de gezangen vond ik prachtig. De partituur van het Requiem van Fauré kende ik zowat uit mijn hoofd.”

Duiding

“Mijn vader gaf duiding aan de muziek, waardoor ik er extra van genoot. Ik leerde goed te luisteren, maar ook om beter naar dingen te kijken en schoonheid te ervaren. Ik leerde ook om kritisch te zijn: wat vond ik wel mooi of goed, en wat niet. Het was een combinatie van al deze factoren die kunst voor mij interessant maakte. Ik bedoel: hoe kun je de Matthäus-Passion van Bach begrijpen als je niets van het Bijbelse verhaal afweet? Het is een verrijking als je de achtergrond van kunst, in welke vorm ook, kent.

Op mijn protestant-christelijke lagere school in Groot-Ammers werd ook aandacht besteed aan toneel en muziek. Op het schoolplein deed ik met vriendjes ABBA na, want dat was hip. Die muziek kende ik wel, van de radio. Het punt is dat kinderen vooral plezier moeten beleven aan kunst en cultuur, ook in een streng religieuze omgeving. Dat ervaarde ik als kind ook.”

Educatie

“Kunsteducatie voor jongeren is belangrijk en vormend; het leert je anders naar dingen te kijken en prikkelt je creativiteit. Dat mag zeker schuren, maar doe dat niet met al te jonge kinderen. Houd rekening met wat ze aankunnen, maar ook met hun afkomst en opvoeding. Verlies niet uit het oog dat kunst waarin scheldwoorden, seks of sprookjesfiguren voorkomen in bepaalde gemeentes gevoeliger liggen dan in andere. Het verhaal vertellen is belangrijk, zodat er een gesprek ontstaat. Maar met moedwillig choqueren of confronteren kun je ook het tegenovergestelde bereiken.

Je kunt ook beginnen met de ervaring dat kunst leuk is: stimuleer het enthousiasme en maak het niet te zwaar. Laat kinderen die dat niet van huis uit meekrijgen kennismaken met een theater als gebouw, bijvoorbeeld. Hoe werkt het op het toneel, hoe ziet een programmaboekje eruit, en wanneer mag je nou eigenlijk klappen? Ook een eerste museumbezoek kun je op een laagdrempelige manier laten ervaren. Plezier hebben in kunst en cultuur is stap één voor een interessante ontdekkingsreis.”

Cultureel erfgoed

“Naast educatie vind ik cultureel erfgoed een belangrijke pijler. Denk daarbij aan het behoud en restauratie van monumenten. Maar ook het actief beleven van erfgoed, zoals het herbouwen van de houten Romeinse Zwammerdamschepen. Of de Zuid-Hollandse erfgoedlijn: een route langs onze landgoederen, buitenplaatsen en kastelen waardoor we onze geschiedenis beter begrijpen. Ook kerken maken hier deel van uit. Het zijn beeldbepalende en artistieke gebouwen die steeds vaker leeg komen te staan. De vraag is dan: wat gaan we ermee doen?

Met de zogenaamde kerkvisie helpen we gemeentes bij de herontwikkeling van deze gebouwen, en hebben we een aanjager aangesteld voor het behoud van religieus erfgoed. Door de huidige herbestemmingsproblematiek is dat nog een behoorlijke uitdaging. Want monumenten, daar kun je niet zomaar van alles mee doen. Dat geldt ook voor industriële gebouwen, zoals oude fabrieken of bedrijfspanden.”

Samenwerking

“Kunst, cultuur en ons erfgoed verbinden ons. Dat dringt bij veel mensen – juist in een tijd dat het aanbod compleet is weggevallen – steeds meer door. De erkenning hiervan wordt breed gedragen: dat is een winst die we geboekt hebben. Door een betere zichtbaarheid, betere samenwerkingen en duidelijke en heldere communicatie laten culturele instellingen nu zien wat hun toegevoegde waarde is.

In deze sector moet je elkaar niet moet beconcurreren, maar juist samenwerken om het te versterken. Nu ook de politiek nauw betrokken is, wordt men zich bewust van het belang van ons culturele landschap. Hoe pijnlijk ook: het is goed eens te ervaren hoe het is als het er plotseling allemaal niet meer is. Zelf mis ik klassieke concerten en musea het meest. Mijn meest verse herinnering is van Festival Classique vorig jaar, met opera’s op het Scheveningse strand. Dat was fantastisch. Ik hoop zo’n ervaring snel weer te kunnen beleven.”

Tekst: Cathelijne Beijn

Lees ook de interviews met:

Tina Rahimy, politiek-filosoof, onderzoeker en schrijver. “Breng scherpte in je blik”
Romana Vrede, schrijver, theatermaker en acteur. “Verhalen verbinden ons, ongeacht in welke vorm je ze giet”
Mavis Carrilho, consultant en coach. “Cultuur houdt ons een spiegel voor”
Sandrine van Noort, curator en conservator van het LUMC. “Zonder kunst is het leven maar saai”
Winfried Baijens, radiomaker en presentator bij de NOS. “Kunst trekt je voor even uit de harde werkelijkheid”